Profesor Michał Głowiński, który poświęcił wiele analiz dziełom Gombrowicza, w tym Pornografii , uważa że ta powieść jest prawie niemożliwa do streszczenia.
Dwie okładki wydania brazylijskiego oraz francuskie wydanie kieszonkowe.
Akcja powieści toczy się w Polsce podczas wojny. Fryderyk i Witold przybywają do wiejskiej posiadłości ich przyjaciela Hipolita S. gdzie ukrywa się żołnierz uciekinier. Na tle wojennego barbarzyństwa odbywa się gra manipulacji i podglądania a dwa morderstwa wprowadzają wątek kryminalny.
Obraz Wiktora Sadowskiego.
|
« Cóż się dzieje w „Pornografii”? My, Fryderyk i ja, dwóch starszych panów, ujrzeliśmy parkę, chłopca i dziewczynę, jakby stworzonych dla siebie, skutych wzajemnym, bijącym w oczy, sex appeal’em. Ale oni jakby o tym nie wiedzieli, tonie to jakoś w młodzieńczym nieurzeczywistnieniu (nieumiejętność właściwa wiekowi). Nas, starszych, korci to i podnieca, chcielibyśmy aby urok się ucieleśnił. I ostrożnie, z zachowaniem pozorów, zaczynamy im dopomagać. Na nic nasze zabiegi, rozbijają się one o tę fazę przedświtu, wstępną, o ten ich przedpokój bytu. »
Testament. Rozmowy z Dominique de Roux |
« Tym razem uklęknięcie jego było dobijające, podobne do dorżnięcia kury i msza potoczyła się dalej, ale ugodzona śmiertelnie i gadająca jak wariat. „Ite, missa est...” I... o triumfie! Jakież zwycięstwo nad tą mszą! Co za duma! »
|
« Jedna ze scen kluczowych utworu, to ta w kościele, gdy pod naciskiem świadomości Fryderyka załamuje się Msza, a wraz z nią Bóg-Absolut. Wtedy z ciemności i próżni kosmosu wyłania się nowe bóstwo, ziemskie, zmysłowe, nieletnie, złożone z dwojga istot niedorozwiniętych, tworzących świat zamknięty – bo wzajemnie siebie przyciągają.
Inną sceną kluczową są narady, poprzedzające zamordowanie Siemiana – gdy Dorośli nie są w stanie popełnić morderstwa ponieważ zanadto dobrze wiedzą, czym ono jest, jaką ma wagę, i muszą dokonać tego rękami nieletnich. To morderstwo musi więc zostać strącone w sferę lekkości, nieodpowiedzialności – tam dopiero staje się możliwe. » Dziennik, 1960 |
Struktura Pornografii:
| Część pierwsza | |
| I. | „Opowiem wam inną przygodę moją, jedną chyba z najbardziej fatalnych...” |
| II. | „Bukiety drzew we wdzięcznych esach floresach alejek...” |
| III. | „Powóz jechał. Karol siedział na koźle...” |
| IV. | „Noc przeszła gładko, niedostrzegalnie...” |
| V. | „- Jak to było? - rozmyślałem leżąc na pledzie..” |
| VI. | „Alkohol. Sznaps. Upijająca przygoda.” |
| VII. | „Ruda. Wysypaliśmy się przed gankiem z obu pojazdów...” |
| Część druga | |
| VIII. | „Fryderyk podniósł się z kolan i wystąpił na środek pokoju...” |
| IX. | „Czy już wspomniałem że cztery małe wysepki, przedzielone zzieleniałymi od rzęsy kanałami...” |
| X. | „Wtajemniczenie Wacława odbyło się ściśle według programu.” |
| XI. | „Nazajutrz Siemian zjawił się na obiad.” |
| XII. | „Niewiele już jest do opowiedzenia.” |
Nicolas Barthelemy ilustruje "Pornografię".