Jan Nowak-Jeziorański(1914-2005)
Jan Jeziorański – „Nowak” to jego pseudonim wojenny – urodził się w Warszawie w 1914 roku. Z wykształcenia był ekonomistą. W 1939 roku, zaraz na początku II wojny światowej, został wzięty do niewoli przez Niemców. Po ucieczce z niewoli, przez całą okupację aż do Powstania Warszawskiego był jednym z ważnych działaczy Armii Krajowej. W przeddzień upadku Powstania zdołał uciec z Warszawy, zabierając dla rządu polskiego w Londynie dokumentację o nieocenionym znaczeniu.
Po wyzwoleniu, kiedy Polska dostała się w strefę wpływów Związku Radzieckiego, Jeziorański pozostał na Zachodzie. W latach 1948-1951 pracował dla polskiej sekcji BBC w Londynie. W latach 1952-1976 był dyrektorem sekcji polskiej Radia Wolna Europa, z siedzibą w Monachium, w Niemczech Zachodnich. Następnie pełnił funkcję dyrektora Kongresu Polonii Amerykańskiej (1976-1996), działając na rzecz niepodległości Polski wśród amerykańskich elit politycznych. Przyczynił się także do przyjęcia wolnej już Polski do NATO.
W 1989 roku powrócił do Polski na oficjalne zaproszenie Lecha Wałęsy. Zmarł w Warszawie w 2005 roku, uznawany za bohatera narodowego.
Radio Wolna Europa
National Committee for a Free Europe (Narodowy Komitet na rzecz Wolnej Europy) założony został w 1949 roku w Nowym Jorku. Radio Free Europe, jeden z głównych obszarów działalności Komitetu, miał wówczas za zadanie obronę demokracji i wolności słowa w krajach Europy Wschodniej w okresie zimnej wojny.
W 1952 roku Jan Nowak-Jeziorański został mianowany dyrektorem sekcji polskiej w Monachium.
Jego radio nadawało audycje odbierane na terenie Polski. Tymczasem wydzielone jednostki służb specjalnych władzy komunistycznej miały za zadanie zagłuszanie owych audycji.
Ówczesna władza komunistyczna w Polsce uznawała Radio Wolna Europa i paryską Kulturę Jerzego Giedroycia za swoich głównych wrogów, ze względu na ich znaczący wpływ w kraju.
Ludzie złapani na słuchaniu Wolnej Europy czy posiadaniu pisma Kultura skazywani byli na kary więzienia.
Współpraca Gombrowicza z Radiem Wolna Europa
Gombrowicz zaproponował współpracę Janowi Nowakowi-Jeziorańskiemu w 1954 roku, ale dopiero na początku roku 1959 pisarz zaczął przygotowywać teksty do audycji radiowych.
W tym okresie jego twórczość na nowo była zakazana w Polsce po krótkim okresie popaździernikowej odwilży w latach 1956-58, kiedy to jego utwory, z wyjątkiem Dziennika, mogły być wydawane.
Reżim komunistyczny uległ następnie „normalizacji” pod presją Moskwy. Gombrowicz zwrócił się wówczas do organizacji emigranckich, szukając pomocy finansowej. Aż do śmierci Gombrowicza jego utwory nie były więcej publikowane w Polsce.
Znane są dwie serie tekstów napisanych przez Gombrowicza dla Radia Wolna Europa. Odnalazła je w papierach Gombrowicza po jego śmierci Rita Gombrowicz.
Nie istnieje żaden ślad świadczący o tym, że owe teksty zostały odczytane na antenie.
Teksty te zostały opublikowane po śmierci Gombrowicza pod tytułem Wędrówki po Argentynie i Wspomnienia polskie.