Konstanty Jeleński :
|
« Jest to – trudno o bardziej entuzjastyczne zdanie – książka najbardziej skandaliczna, jaka kiedykolwiek została napisana w języku polskim. Skandaliczna po prostu dlatego, że odsłania pewne pokłady prawdy i rzeczywistości, które wymykają się najodważniejszym, najbardziej obiektywnym i najgłębszym podejściom „psychologicznym”. Jest to książka metafizyczna a nie psychologiczna. W najlepszych partiach „Pornografia” jest poezją: ma „wizję” poetycką – eksploracji spraw ukrytych za pomocą słów. »
List K. Jeleńskiego do Witolda Gombrowicza z 4 sierpnia 1959 r. |
Obraz Rafała Olbińskiego.
Péter Esterhazy :
|
« Ta książka nie udaje, nie jest na niby... I to nie jest w porządku. Ale nie mówi, że nic nie jest prawdziwe, ponieważ twierdzi, że istnieje grzech. W skrócie: ta książka nie liczy na mnie, nie prosi mnie o pomoc, o współpracę i przychylność (jak tak wiele powieści z Europy Środkowej), nie odwołuje się do mojej kultury, mojego zrozumienia. Ta książka liczy tylko na siebie samą. (I to jest ostatnie słowo całej tej historii). »
Péter Esterhazy, «Un importun» dans Gombrowicz vingt après, Paris, 1989 |
Kadr z filmu animowanego "Labirynt" (1962 r.) Jana Lenicy, który przyjaźnił się z Gombrowiczem.